Fase 2

Al enige tijd wordt overlegd tussen de Protestantse Pelgrimsgemeente Brunssum, de Protestantse Gemeente te Heerlen en de Protestantse Gemeente Oude Mijnstreek over verdergaande samenwerking tussen deze gemeentes.

Er is een Werkgroep Samenwerking geweest, die fase 1 van het samenwerkingsproces heeft afgerond met een notitie van oktober 2007. Deze werkgroep had als opdracht: onderzoeken van te verwachten ontwikkelingen en het schetsen van perspectieven voor de (drie hierboven eerstgenoemde) kerkelijke gemeenten voor een periode tot 2015. Deze eerste fase was een studie en inventarisatie, die uitmondde in de genoemde notitie van oktober 2007.

Allerlei gegevens zijn verzameld om te kunnen bezien: hoe staan we er eigenlijk voor? Demografische gegevens over het aantal en het gehalte van onze leden, gegevens over de financiën, de inkomsten en de uitgaven aan onder meer personeel en gebouwen.

De conclusies zijn in de kerkenraden aan de orde geweest en daar ook volstrekt serieus genomen en aanvaard:

• Alle drie de gemeentes teren in op het vermogen en de komende jaren zal dit interen toenemen (al zal dat in de ene gemeente wat sterker en sneller zijn dan in de andere).
• Er zijn zorgen over het aantal leden en vrijwilligers, met name jongere leden (wat ook financiële consequenties heeft).

De kerkenraden hebben dan ook besloten een Werkgroep Samenwerking Parkstad fase 2 in te stellen die vergadert onder leiding van de voorzitter de heer P. Pilz uit Heerlen.

Deze werkgroep heeft de volgende opdracht:

Binnen de huidige context van afnemende middelen (zowel qua mensen als financiën) zoeken naar oplossingen, aanreiken van ideeën, suggesties en alternatieven ten einde de drie kerkelijke gemeenten, de Protestantse Pelgrimsgemeente Brunssum, de Protestantse Gemeente te Heerlen en de Protestantse Gemeente Oude Mijnstreek, op enigerlei wijze in stand te houden.

In 2008 is ds. Jan H. Soethoudt te Landgraaf verbonden aan de Protestantse Gemeente Oude Mijnstreek, met als deelopdracht mede vorm en inhoud te geven aan deze opdracht.

Leden van de Werkgroep Samenwerking Parkstad fase 2 zijn:

Uit Heerlen:

ds. Sophie Bloemert, Joop de Kraker, Klaas Wijnsma

Uit Brunssum:

Jan van Drongelen, Klaas Hoogendoorn, ds. Barto van der Wel

Uit de Oude Mijnstreek:

Henk Hagreis, Irma Meijer, ds. Jan H. Soethoudt

Notulist:

Martijn Ruesink

Inmiddels is er een aantal uitgangspunten geformuleerd, die we van belang achten als we spreken over het hoe en waarom van samenwerking:

• Samenwerking betekent niet: we moeten tegen heug en meug iets samen ondernemen, het is een overlevingsstrategie, maar eigenlijk willen/hoeven we niet; samenwerking haalt het mooiste, het beste, het sterkste uit onze gemeentes naar boven, samenwerking is iets positiefs, we worden er met elkaar beter van.
• Samenwerking betekent niet de ontkenning van het besef dat kerk-zijn, gemeente-zijn voor een belangrijk deel beleefd wordt in de eigen locale leefomgeving; de zelfstandigheid van plaatselijke levende kernen van gemeente-zijn is een groot goed – de gemeente is daar waar de mensen zijn, elkaar ontmoeten, samen vieren, brood breken, en delen de wijn van het Koninkrijk.
• Tegelijk betekent samenwerking de erkenning dat een lokale gemeente altijd deel is van een groter geheel, in de tijd (Tora en evangelie worden doorgegeven van geslacht op geslacht), en in de ruimte (de gemeente is onderdeel van de kerk wereldwijd, in de volle breedte van de oecumene). Het gaat dan ook nooit om het welzijn van de lokale gemeente sec, maar altijd tegelijk om het bredere verband: we hebben elkaar nodig om aan elkaar te geven, en om van elkaar te ontvangen aan elan, aan visie, aan enthousiasme (= in God zijn), aan inspiratie (van de Spiritus).
• Samenwerking betekent de vraag: wat bindt ons samen, meer dan: waarin verschillen we?
• Die vraag kan ook breder worden getrokken, en wel in het kader van de oecumene: is er niet veel meer samenwerking mogelijk met onze katholieke broeders en zusters, bijvoorbeeld als het gaat om leren, vorming en toerusting en diaconaat/caritas.
• Samenwerking betekent: we hebben veel in huis, en dat delen we samen, en als er moeilijkheden en zorgen zijn: dan delen we ook die samen, en letten niet primair op onze eigen belangen.
• Samenwerking wil zeggen: ik wil weten dat het met mijn buurman goed gaat, maar ik wil het ook horen als het slecht met hem gaat.
• Samenwerking moet niet betekenen: nog meer extra werk erbij, maar moet verlichting van de werkers in de afzonderlijke gemeenten betekenen.
• Samenwerking betekent niet: alles moet groot; maar: het kleine doen we samen.

De Werkgroep Samenwerking Parkstad heeft in de afgelopen maanden het volgende gedaan:

• Er is geprobeerd in één korte formule nogmaals onder woorden te brengen waarom we willen samenwerken. Deze korte tekst staat boven elke agenda van de werkgroep:
  • We willen een geloofsgemeenschap zijn, die ‘kerk-naar-buiten’ is.
  • Daartoe moet de geloofsgemeenschap
    • in stand blijven
    • bestuurbaar zijn
    • efficiënt werken
    • lerend zijn
    • een minimumgrootte hebben.
• Er is op het niveau van de moderamina een sterkte/zwakte-analyse uitgevoerd: wat zijn de sterke en minder sterke kanten van de gemeenten, waar zouden we de andere gemeenten hulp kunnen bieden en van welke andere gemeenten zouden we hulp kunnen krijgen?
• Er is contact geweest met andere gemeentes, zowel in Nederland als in Duitsland, die ervaring hebben met samenwerkingsprocessen, om van hen te leren.
• Er is een inspirerende gemeenteavond in De Ark in Landgraaf geweest over samenwerking op het gebied van missionaire presentie in Parkstad. Ds. Hans van Ark (PKN) sprak over het thema ‘niet afbouwen, maar uitbouwen’. Gemeenteleden uit de drie gemeenten spraken in groepen over ideeën en dromen op het gebied van aanwezigheid in de samenleving (Pinkpop bijvoorbeeld), missionair gebruik van gebouwen, samen liturgie vieren (in de openlucht, zichtbaar voor mensen in de stad), gezamenlijk optrekken met jeugd, vorming en toerusting in heel Parkstad.
• Er is een financiële commissie ingesteld die de financiële consequenties van allerlei mogelijke beslissingen in de toekomst in kaart probeert te brengen.
• Er is in oktober 2009 een eerste Parkstadzondag geweest in de Pelgrimskerk in Brunssum. Er zijn plannen om meerdere Parkstadzondagen te houden in de drie beschikbare kerkgebouwen, waarbij samen de liturgie gevierd wordt in één kerkgebouw en de andere twee gesloten zijn.
• Er is een werkgroep Gezamenlijk Kerkblad Parkstad die tot taak heeft te komen tot één kerkblad voor Protestants Parkstad Limburg, als opvolger van De Pelgrim en De Koepel.
• De leiding van groepen kinderen en jongeren komt samen om te spreken over de mogelijkheid om gezamenlijk op te trekken in het kinder- en jeugdwerk.
• Ouders van gedoopte kinderen in de afgelopen tien jaar in de drie gemeentes zijn uitgenodigd samen te praten over het vervolg op de doop: geloofsopvoeding impliciet en expliciet.
• De predikanten komen vaker dan voorheen samen in een Parkstad-predikantenoverleg.

In de komende periode zullen meer momenten van ontmoeting worden gearrangeerd, bijvoorbeeld tussen leden van de groepen diaconie en ZWO, vorming en toerusting, beheer en beleid.

Eind 2009/begin 2010 zijn in de drie gemeenten gemeentevergaderingen belegd waarin gemeenteleden betrokken zijn bij de verschillende vragen rond vormen van samenwerking.

Er is gewerkt met stellingen en rode en groene stickers, ofwel in het gemeenberaad zelf, ofwel in de kerkenraad, met rapportage aan de gemeenteleden (PPB). Niet overal zijn precies dezelfde stellingen gehanteerd, maar voor het overgrote deel zijn het wel dezelfde punten geweest. Bijvoorbeeld:

• Samenwerking is hoogstens uitstel van executie voor de zwakste gemeenten, het verandert niets aan de voortdurende terugloop in vrijwilligers, leden en inkomsten.
• Samenwerking is niet nodig, en kost alleen maar tijd en energie. We redden het wel alleen.
• Activiteiten die resulteren in verversing van de actieve kern zijn broodnodig en ook mogelijk. Maar daar hebben we wel de andere Parkstadgemeenten bij nodig.
• We moeten wel samenwerken. In veel opzichten zijn we al te klein geworden om volwaardig kerk te zijn, bijvoorbeeld voor belijdeniscatechese, gespreksgroepen, jeugdactiviteiten.
• Samenwerking in Parkstad zou gepaard moeten gaan met ‘profilering’: elke gemeente krijgt een duidelijk en onderscheidend profiel. Geef de mensen wat te kiezen, want dat willen ze. Nu is het drie keer hetzelfde.
• Over 25 jaar zijn er geen PKN-gemeenten meer in Parkstad. Ik weet niet of dat nou zo erg is, er is dan kennelijk geen behoefte meer aan.
• Laten we de reserves die we nog hebben nu inzetten op pogingen om de trend te keren: jeugdwerkers, opbouwwerkers, missionaire werkers, vooral als straks predikanten met emeritaat gaan of anderszins vertrekken. Alles beter dan jaar in jaar uit verder weg te slinken.

De gemeente heeft zich over deze stellingen kunnen uitspreken. Daarbij kan geconcludeerd worden:

• Iedereen wil verder met de samenwerking, niemand die zegt: dat is nergens voor nodig.
• Men is er voor om te werken aan profilering en versterking van de identiteit van de gemeenten: hebben de gemeenten alle drie iets eigens dat in de samenwerking kan worden ingebracht?
• Men heeft er begrip voor dat wellicht niet altijd voor drie kerkgebouwen op zondag een voorganger en musicus gevonden kunnen worden, maar men heeft moeite met de gedachte dat er in een of meer van de kerkgebouwen af en toe geen viering is.

In de Werkgroep Samenwerking Parkstad fase 2 is er een sterk besef aanwezig dat samenwerking niet ‘van bovenaf’ kan worden opgelegd, maar kan groeien tot iets moois als dat vorm krijgt in een proces van ontmoeting, kennismaken, gesprek, samen vieren, leren en dienen. We nemen de tijd voor dit proces, we houden er wel tempo in, maar overhaasten niet en drukken niets door!

De werkgroep staat open voor opmerkingen, ideeën, suggesties, kanttekeningen.

De drie kerkenraden van de gemeenten hebben het voornemen de gemeenteleden voortdurend te informeren, bij te praten en vooral ook te laten meedenken en meepraten over de samenwerking.

ds. Jan H. Soethoudt

Landgraaf